Raport o „przestępstwach z nienawiści”
Raport przygotowany przez Instytut Ordo Iuris to prawnicze opracowanie naukowe, którego celem jest lepsze zrozumienie „przestępstw z nienawiści”. Liczne raporty i analizy przygotowywane przez organizacje społeczne czy pozarządowe zazwyczaj ograniczają się do badania wąskiego wycinka tego zjawiska, nie dotykając pozostałych jego aspektów. W naszym raporcie zasygnalizowana została też problematyka tzw. mowy nienawiści, jej zasadniczej odrębności wobec doktryny przestępstw z nienawiści oraz kontrowersji z nią związanych. Prezentowany raport ma na celu uzupełnienie dotychczasowej argumentacji prawnej, skupiając się na rozważaniach z zakresu dogmatyki oraz stosowania prawa w kontekście międzynarodowym, konstytucyjnym oraz wreszcie kluczowym aspekcie prawnokarnym.
Główne tezy raportu
Na gruncie prawa międzynarodowego nie ma jednolitej ani powszechnej definicji tzw. przestępstw z nienawiści. Łączącym elementem wszystkich prób jej znalezienia jest założenie, że jest to przestępstwo popełnione przeciwko konkretnej osobie (lub rzeczy z nią związanej), ze względu na „nienawiść” do posiadanej przez nią cechy, niezależnie od istnienia innych osobistych powiązań. Katalog tych cech może być jednak różny, a ich określenie zależy od wielu społecznych czynników.
Regulacje prawne dotyczące przestępstw z nienawiści, czyli przestępstw popełnionych ze względu na odczuwaną silną nienawiść dotyczą nie tylko indywidualnych ofiar, ale także stanowią zagrożenie dla pluralistycznej wspólnoty różnych grup w ogóle. Przepisy odnoszące się do przestępstw z nienawiści powinny chronić każdego, kto jest celem sprawcy przestępstwa motywowanego uprzedzeniami, a nie tylko osób należących do grup określanych w danym kontekście jako mniejszości.
Konstytucja zawiera gwarancje odnoszące się do wolności wyznania, zakazu propagowania ideologii totalitarnych, czy sprzeciwiania się aktom nienawiści ze względu na pochodzenie rasowe, czy narodowościowe. Nie znajdują się w niej natomiast regulacje, które dotyczyłyby orientacji seksualnej, czy tożsamości płciowej. W konsekwencji, o ile wskazanie szczególnych motywacji w obowiązującym aktualnie zakresie stanowiło realizację kierunków wskazanych przez ustawodawcę konstytucyjnego, to taka prawidłowość nie zachodzi w przypadku przywołanych pobudek.
Dane statystyczne wymiaru sprawiedliwości gromadzone na przestrzeni lat wskazują, iż aktualnie istnieje stała tendencja wzrostowa liczby skazań za przestępstwa z nienawiści. Nie tylko w Polsce, lecz również w innych państwach członkowskich Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie dochodzi do narastającej fali przestępstw na tle religijnym, wpisującym się w akty chrystianofobii. Długoterminowość zjawiska wskazuje, iż nie jest ono zauważalne od niedawna, przez co nie można go bezpośrednio wiązać z napięciami społecznymi narastającymi po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 r.. W związku z tym należy nie tyle podjąć działania rozszerzające katalog przestępstw z nienawiści, co zaostrzyć odpowiedzialność karną za już istniejące jednocześnie zwiększając skuteczność egzekwowania przepisów karnych.
